Tại Việt Nam, trong y học kiểm soát nhiễm khuẩn, nano bạc kháng khuẩn vẫn có ứng dụng hạn chế do giá thành cao và lo ngại về độ an toàn. Tuy nhiên, tiềm năng của nguyên liệu này vẫn rất lớn do hiệu quả kháng khuẩn tối ưu và toàn diện.
Mục lục
Nano bạc là gì?
Nano bạc là dạng tồn tại ở kích thước nanomet của kim loại Bạc, thường vào khoảng 10 – 100nm. Bạc ở kích thước này sẽ làm tăng diện tích bề mặt tiếp xúc lên hàng triệu lần so với kim loại bạc thông thường, giúp tăng khả năng tiếp cận với môi trường và phát huy tác dụng.
Nano bạc tồn tại ở dạng dung dịch có độ nhớt tương đương với nước, có màu trải từ vàng đến đỏ sẫm. Do vậy, các chế phẩm chứa hàm lượng nano bạc lớn trên thị trường thường có màu vàng ngả nâu đỏ.. Nano bạc không tồn tại ở thể rắn.
Công nghệ chế tạo Nano bạc đã được phát triển theo 3 con đường: vật lý, hóa học và sinh học. Trong đó, 2 phương pháp vật lý và sinh học tạo ra nano bạc ít lẫn tạp chất và an toàn nhất, đáp ứng đủ điều kiện ứng dụng trong y học.
Tuy nhiên phương pháp vật lý có quy trình phức tạp, hiệu suất thấp và tốn chi phí lớn. Do vậy, phương pháp chế tạo nano bạc sinh học đang dẫn đầu xu thế hiện nay với quy trình đơn giản, tiết kiệm chi phí và cho nano bạc có độ tinh khiết cao.
Cơ chế kháng khuẩn của Nano bạc
Nano bạc thường được biết đến với khả năng kháng khuẩn vượt trội. Vậy nano bạc kháng khuẩn như thế nào?
Các hạt nano bạc có năng lượng lớn, khi tiếp xúc với môi trường nước giải phóng từ từ các ion bạc vào dung dịch. Màng tế bào vi khuẩn được cấu tạo từ các peptidoglycan liên kết chéo với nhau và mang điện tích âm. Do vậy, các ion bạc có khả năng tạo liên kết thông qua lực hút tĩnh điện với màng tế bào vi khuẩn, giúp ngăn chặn vi khuẩn tiếp cận tế bào và gây hại.
Bên cạnh đó, các ion bạc khi gắn với màng tế bào vi khuẩn gây ly giải màng, khiến vật chất tế bào của vi khuẩn thoát ra ngoài, do vậy có tác dụng diệt khuẩn mạnh mẽ. Cơ chế này còn hiệu quả với cả các vi sinh vật khác như nấm và virus.
Với cơ chế kháng khuẩn mạnh mẽ này, nano bạc có khả năng tác dụng trên nhiều vi khuẩn Gram âm, Gram dương và cả các vi khuẩn đã kháng kháng sinh. Đánh giá về hiệu quả của nano bạc đã được thực hiện trên các vi sinh vật gây bệnh phổ biến như E. Coli, tụ cầu vàng S.aureus, liên cầu Streptococcus, lậu cầu N. gonorrhoeae, trực khuẩn mủ xanh P.aeruginosa, phẩy khuẩn tả Vibrio cholerae,… Kết quả tại Viện Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam cho thấy, một lượng nano bạc rất nhỏ cỡ 1mg/L đã có thể tiêu diệt hầu hết các vi sinh vật gây bệnh này.
Tính an toàn của Nano bạc đối với cơ thể người
Nano bạc đã được khuyến cáo sử dụng cho cả các đối tượng đặc biệt như trẻ nhỏ, phụ nữ có thai và cho con bú. Tuy nhiên, vẫn có nhiều mối lo ngại được đặt ra về tính ăn toàn khi sử dụng nano bạc sát khuẩn lâu dài.
Nghi ngờ chủ yếu được đặt ra là ion bạc có thể gắn với các tế bào người, kích thích stress oxy hóa gây chết tế bào và gây độc gen. Tuy nhiên, màng tế bào người có cấu tạo lipoprotein kép bền vững và có khả năng cho điện tử. Vì vậy, ion bạc ít có khả năng xâm nhập và gây thương tổn tế bào.
Gần đây, nhiều dạng phức hợp nano bạc đã được phát triển để tối ưu hóa lượng nano bạc được sử dụng và ngăn chặn khả năng tiếp cận của ion bạc và các gốc oxy hóa khác với cơ thể người. Trong đó, phức hệ nano bạc TSN – nano bạc Plasma bọc Acid Tannic do công ty đã cho thấy độ ổn định tối ưu nhất, cho hiệu quả kháng khuẩn nổi bật và tính an toàn cao.
Acid Tannic là một chất có khả năng chống viêm và chống virus yếu, tuy nhiên có khả năng bám dính tốt lên các bề mặt vi sinh vật gây bệnh. Bên cạnh đó, phân tử Acid Tannic có điện tích âm tương tự các điện tích của tế bào người.
Bởi vậy, khi bọc phân tử nano bạc bằng Acid Tannic, ion bạc sẽ có khả năng tiếp cận tốt nhất đến vi sinh vật và hạn chế gắn vào tế bào người, giảm thiểu tối đa các nguy cơ có hại. Ngoài ra, phức hệ này cũng cho phép phát tán ion bạc một cách từ từ, giúp kéo dài tác dụng kháng khuẩn, diệt virus và hạn chế tích tụ bạc gây độc tính.
Phức hệ nano bạc TSN đã được sử dụng trong các sản phẩm điều trị và phòng ngừa viêm da, viêm đường hô hấp như gel bôi da PlasmaKare No5, súc họng miệng PlasmaKare, xịt họng PlasmaKare X-spray,…
Ưu điểm của Nano bạc kháng khuẩn với các phương pháp kháng khuẩn truyền thống
Hiện nay, có nhiều hoạt chất được sử dụng với công dụng sát khuẩn Povidon Iod, Chlorhexidine, Hydroperoxide hay Octenidine. Tuy có khả năng kháng khuẩn tốt nhưng các hoạt chất này lại có nhiều nhược điểm như gây đau rát, mùi vị khó chịu, tổn hại da, niêm mạc và khiến vết thương lâu lành.
Nano bạc kháng khuẩn đã cải thiện được hầu hết các nhược điểm này so với các hoạt chất sát trùng truyền thống nhờ:
- Có khả năng chống viêm
- Kích thích tái tạo tế bào, làm lành vết thương hiệu quả.
- Không mùi, không vị nên có thể ứng dụng tốt trong các chế phẩm dùng tại mũi họng.
- An toàn cho cả trẻ nhỏ, phụ nữ có thai và cho con bú.
Tại Việt Nam, yêu cầu về chuẩn hóa công nghệ bào chế khiến giá thành các sản phẩm chứa nano bạc thường cao, làm giảm khả năng tiếp cận với thị trường. Tuy nhiên, với những ưu điểm toàn diện kể trên, sử dụng nano bạc kháng khuẩn trong y tế vẫn có tiềm năng phát triển rất lớn.
Ứng dụng của nano bạc kháng khuẩn trong y học
Nano bạc kháng khuẩn đã được ứng dụng trong phòng ngừa và điều trị bệnh tật như sau:
Ứng dụng của nano bạc kháng khuẩn với dụng cụ, thiết bị y tế:
- Chế tạo băng gạc, nước rửa tay và băng dính kháng khuẩn.
- Khử trùng trang phục, dụng cụ y tế và buồng bệnh.
- Thêm vào chất kết dính nha khoa, dụng cụ trám răng.
- Thiết bị y tế: làm đầu dò quang học của ống nội soi, thiết bị cấy ghép tim mạch, máy khử trùng,…
Ứng dụng của nano bạc kháng khuẩn trong điều trị bệnh tật:
- Làm thuốc bôi ngoài da trị viêm da, bỏng, làm lành vết thương.
- Sử dụng trong các chế phẩm xịt mũi họng, súc miệng, dung dịch rửa mũi để điều trị các bệnh viêm mũi họng, viêm đường hô hấp.
- Phòng ngừa và điều trị nhiễm trùng da và niêm mạc, hạn chế tình trạng lạm dụng kháng sinh.
- Tiềm năng ứng dụng nano bạc trong điều trị ung thư và các bệnh miễn dịch, chuyển hóa phổ biến.
Lưu ý khi sử dụng nano bạc trong điều trị và phòng ngừa bệnh tật
Khi sử dụng nano bạc trong điều trị và phòng ngừa bệnh tật, người dùng cần lưu ý:
- Lựa chọn các chế phẩm chứa nano bạc thật: Nano bạc tồn tại trong dung dịch và tạo màu trong dung dịch, do vậy nên lựa chọn các sản phẩm nano bạc có màu vàng, nâu đỏ sẫm tương đồng. Ví dụ: gel bôi da PlasmaKare No5, súc họng miệng PlasmaKare chứa nano bạc đều có màu vàng nâu sẫm.
- Vệ sinh sạch sẽ da và niêm mạc trước khi sử dụng các sản phẩm chứa nano bạc: Điều này sẽ giúp nano bạc phát huy tác dụng tốt nhất.
- Sử dụng thường xuyên và phối hợp với các biện pháp điều trị khác: Điều này sẽ giúp người bệnh được cải thiện sức khỏe và phục hồi một cách tốt nhất, đặc biệt đối với các trường hợp bệnh nặng.
Với hiệu quả cao và tiềm năng thị trường lớn của mình, nano bạc kháng khuẩn đang ngày càng được đón nhận trong các sản phẩm chăm sóc sức khỏe. Hy vọng bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về nano bạc kháng khuẩn và lựa chọn được sản phẩm chứa nano bạc chất lượng, hiệu quả.
